De werkzaamheden van Natuur & Milieu vinden plaats tegen de achtergrond van grotere ontwikkelingen in de wereld om ons heen. Ontwikkelingen die in meerdere of mindere mate ook een effect op ons werk kunnen hebben. Bijvoorbeeld omdat het onze activiteiten versterkt of juist frustreert, of omdat het kansen biedt om onze inhoudelijke thema’s met een nieuwe invalshoek te benaderen. Meer over de relevante ontwikkelingen in 2015 en het effect daarvan op ons werk, leest u hier.
Klimaat en energie
In 2015 waren er drie belangrijke ontwikkelingen op het gebied van klimaat, zowel in ons eigen land als wereldwijd. Allereerst de klimaatzaak van duurzaamheidsorganisatie Urgenda tegen de Nederlandse staat. In juni oordeelde de Haagse rechtbank dat de overheid effectievere klimaatacties moet ondernemen om het (aanzienlijke) Nederlandse aandeel in de mondiale uitstoot van kooldioxide (CO2) te verminderen. Het is de eerste keer dat een rechter een Staat verplicht om maatregelen te nemen tegen klimaatverandering om burgers beter te beschermen.
Klimaatwet
In november presenteerden de fractievoorzitters Diederik Samsom (PvdA) en Jesse Klaver (GroenLinks) hun Klimaatwet. Dit wetsvoorstel moet zorgen dat in 2050 de uitstoot van CO2 teruggebracht is met 95 procent en onze energievoorziening 100 procent duurzaam is. De Klimaatwet legt met afdwingbare doelen de aanpak van het klimaatprobleem vast als verplichting voor de regering.
Klimaatakkoord Parijs
Het jaar werd verrassend afgesloten met het historische klimaatakkoord in Parijs. 195 landen hebben afgesproken om de klimaatverandering te beperken tot maximaal 2 graden, en liefst tot 1,5 graad. Het ‘Verdrag van Parijs’ zal in 2020 in werking treden. Dit verdrag is bindend en landen zijn dus verplicht om een nationaal actieplan te maken en dit na te leven.
In de aanloop naar Parijs lanceerden honderden bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties hun offensief om hun CO2-uitstoot te halveren voor 2020. De bedrijven zijn aangesloten bij de Nederlandse Klimaatcoalitie, een initiatief van onder andere Natuur & Milieu. De Klimaatcoalitie nam deze stevige cijfers mee in de speciale klimaattrein naar de top in Parijs.
Al deze klimaatontwikkelingen creëren ook een positief politiek en maatschappelijk klimaat waarin interventies van Natuur & Milieu beter hun weg vinden: in debat, draagvlak en in doen. Bijvoorbeeld opiniërende statements over de sluiting van kolencentrales, draagvlak creëren voor meer wind- en zonne-energie en concrete acties van Natuur & Milieu op het gebied van energiebesparing zoals de campagne Slimwoner en de Warme Huizen Dagen.
Opschudding in autoland
In het najaar werd de wereld opgeschrikt door ‘dieselgate’. De Amerikaanse milieuautoriteit EPA klaagde Volkswagen aan voor het installeren van sjoemelsoftware in de motoren van dieselauto’s. Wereldwijd zou het om 11 miljoen auto’s gaan. De uitstoot van stikstofoxiden (NOx) op de weg blijkt tot veertig maal de norm te overschrijden. Volkswagen heeft inmiddels toegegeven dat er ook fouten zijn gemaakt met metingen van de CO2-uitstoot bij benzineauto’s. En al snel bleek dat ook andere automerken de milieuprestaties van meerderen van hun modellen mooier voorstelden dan ze in werkelijkheid konden waarmaken.
Natuur & Milieu signaleerde al eerder een groot verschil tussen norm en praktijk, namelijk in de Top 10 van zuinige auto’s die de organisatie samen met de ANWB jaarlijks publiceert. Natuur & Milieu mengde zich in het debat: zo berekenden we dat Nederlandse automobilisten 3,8 miljard meer aan brandstofkosten betalen dan ze op basis van de officiële testresultaten zouden moeten en riepen we consumenten op een petitie te ondertekenen voor een betere methodiek en een onafhankelijke autoriteit voor toezicht.
Wij hoopten dat deze schandalen ons zouden helpen in onze al jaren durende inzet de normen voor schonere auto’s aan te scherpen. Maar dat viel tegen. De Europese Commissie maakt het de autofabrikanten nog steeds niet lastig. De Commissie gaf toe aan de druk van de grote autoproducerende landen en besloot dat dieselauto’s de Europese normen nog jaren mogen overschrijden. Dat is bijzonder kwalijk voor de luchtkwaliteit in Europa en de gezondheid van Europese burgers. Alleen zuinigere en schonere auto’s en maximaal inzetten op elektrisch rijden kunnen dat tij keren. Gelukkig is deze trend in Nederland al gaande. Nederland was overigens het enige land dat tegen het voorstel van de Europese Commissie stemde.
Mobiliteitsprojecten in 2015Gezond en duurzaam eten
De Gezondheidsraad publiceerde in 2015 nieuwe richtlijnen voor goede voeding. De kern van het advies is de aanbeveling om te eten volgens een meer plantaardig en minder dierlijk voedingspatroon. Samengevat: meer groente, fruit, noten en peulvruchten; minder vlees. Op basis van deze richtlijnen stelt het Voedingscentrum in 2016 nieuwe voedingsvoorlichting op, inclusief een nieuwe schijf van vijf.
Het advies van de Gezondheidsraad sluit aan bij de huidige maatschappelijke trend – in de hele westerse wereld – van gezond en eerlijk eten. Mede ingegeven door voedselschandalen en weerstand tegen de vele toevoegingen in voedsel heeft een groeiende groep mensen een andere kijk op grootschalig geproduceerd voedsel ontwikkeld. Steeds meer mensen willen gezond en eerlijk voedsel. Veel mensen eten inmiddels minder vlees of helemaal geen vlees meer, terwijl anderen thuis hun eigen producten maken of een groentetuin aanleggen. Niet omdat het goedkoper zou zijn, maar omdat je dan precies weet wat er in zit, of liever gezegd: wat er níet in zit.
Duurzaam voedsel
Ondanks de economische crisis stijgen de verkoopcijfers van biologische voeding langzaam maar gestaag. In 2014 was de groei ruim 6% ten opzichte van 2013 en was de omzet ruim een miljard euro.
Tegenover de groei van biologische producten staat een afname van de vleesconsumptie. De impact van vleesproductie op het klimaat, milieu en ontbossing zijn hiervoor belangrijke redenen. Daarnaast wordt men zich steeds meer bewust van het hoge antibioticagebruik in de vee-industrie, dat een potentieel gevaar vormt voor de volksgezondheid. Bovendien wijzen steeds meer onderzoeken erop dat diverse bewerkte vleesproducten niet gezond zijn. Ook komen regelmatig voedselschandalen aan het licht en stuit het dierenleed steeds meer mensen tegen de borst.
Tussen 2005 en 2014 daalde het vleesverbruik per hoofd van de bevolking; sinds 2010 met bijna één kilo per jaar.
Menu van Morgen
In lijn met deze trend naar gezond en eerlijk eten introduceerde Natuur & Milieu in oktober 2015 het Menu van Morgen. In het Menu van Morgen heeft Natuur & Milieu berekend met welk voedselpatroon we wereldwijd 9 miljard mensen gezond én duurzaam kunnen voeden. Het Menu van Morgen voldoet aan de richtlijnen van de Gezondheidsraad en voegt nog iets extra’s toe: duurzaamheid. De basisregels zijn: meer groente, minder vlees en zuivel; eet lokaal en van het seizoen; verspil minder voedsel.
Voedselprojecten in 2015